- Het Selectief Productief Collectief -

Vrieeend,

Eén van mijn broers is bij me op bezoek in het zuiden. Altijd leuk om wat op te trekken met mijn broer uit het noorden, om samen wat te kokkerellen bij een glas betere wijn, om wat rond te zwerven in de streek en om tussendoor wat bij te kletsen.

Ik wilde me ietwat voorbereiden op zijn komst en besloot om nog eens een dweil door mijn appartement te slaan. Steeds een avontuur, de vloer kuisen met nat. Mijn stulpje is oud en versleten, de vloer helt af naar het oosten én naar het westen. Als ik het dus té nat maak, staan er plassen in mijn woonkamer en dreigt het plafond van mijn buurman van het derde te beginnen lekken. De vloer schrobben met een sopje doe ik dan ook enkel bij warm weer en met de ramen wijd open zodat alles snel kan drogen.

Op de vensterbank van mijn woonkamer bloeien twee basilicumplanten en een struikje tijm. Qua Provençaalse aroma’s zit het dus wel goed. Ze houden tegelijk de muggen die door de mazen van het net proberen te kruipen op een afstand. Binnen brandde ik in een schoteltje wat zaagsel van de cadeboom. Heel geschikt om het kwade oog mee te bestrijden. Je weet tenslotte maar nooit of er niet nog een oude heks woont in één of ander afgelegen gehucht, een vervloeking tegen de buitenlandse toerist is zo snel uitgesproken.

Op de markt sloeg ik alvast een voorraad streekproducten in: verse groenten, een drietal kazen, een stuk paté de campagne au poivre vert, … Ook maakte ik van de gelegenheid gebruik om nog snel een setje onderbroeken te scoren. Dat heeft verder niets te maken met het bezoek van mijn broer maar onderbroeken kan je volgens mij nooit teveel hebben. Ik was er dus klaar voor.

Broer arriveerde in de vroege namiddag en in ons enthousiasme kraakten we al meteen een fles koele rosé. Ik wil bij deze meegeven dat aardbeien en een Côte de Provence best een goede combinatie zijn. We zaten meteen in een goede flow en alvorens aan het avondeten te beginnen, nuttigden we een pastisje. En toen nog een.

Bij de maaltijd paste een Triennes Syrah uit 2016 maar die smaakte wat plat omdat ik de fles te warm had gelegd. Ik vond dat ik dat moest goedmaken en opende een Médoc uit 2015. Mijn broer had zelf een oude grappa meegebracht en die moesten we proeven. Maar omdat ik altijd het laatste woord moet hebben, duikelde ik nog een fles Ierse whisky op.

Om kort te gaan, plots was het twee uur in de ochtend en waren wij het over zowat alles eens.

De volgende dag schaamden wij ons een beetje. Mijn broer drinkt enkel, en met mate, tijdens het weekend. Ik drink ’s avonds bij de maaltijd één glas wijn, en zelfs niet eens elke dag. Ik haat het om dronken te zijn, ik haat het om een kater te hebben. Maar het kwaad was geschied en ik ben er niet trots op.

Kom, dacht ik, laat ons een frisse neus halen en een wandeling maken bij de rivier. Maar nog voor ik het goed en wel had uitgesproken, begon het te regenen.

Er restte ons niks anders dan de dag door te brengen met introspectie over de vergissingen die we steeds weer maken. En met het drinken van koffie en heel veel water met een schijfje citroen.

Mijn broer wist me te vertellen dat de nieuwe paus er een was die jarenlang misbruik in de kerk had toegedekt. Dat zal dan wel een heel geschikte zijn om het Vaticaan te leiden, antwoordde ik met enige vertraging. Maar dat kwam omdat ik op dat moment niks beters wist te verzinnen.

Het enige zinvolle dat door mijn hoofd ging, was: nu drink ik nooit meer. Nooit meer!

Maar dat had ik al wel vaker beweerd. Rond vier uur in de namiddag ontkurkte ik een fles lokaal bier. Mijn broer wilde die wel eens proeven, gewoon om te weten.

‘In naam der wetenschap’, zei ik en we klonken.


HL

Op mijn 24^ste ging ik op Erasmus naar Noord-Ierland. Ik arriveerde in Belfast als een boulemische twintiger en landde drie maanden later op Schiphol in een strak en fit lijf. Die onbedoelde make-over had twee oorzaken: cornflakes en liften.

Ik at op Erasmus voornamelijk cornflakes, behalve voor ontbijt - dan at ik twee sneetjes toost met confituur. ’s Avonds waagde ik mij wel eens in het kleine keukentje waarin een stuk of vijftien Erasmus-studenten op een oppervlakte van twee vierkante meter maaltijden uit vijf verschillende landen stonden klaar te maken, en duwde dan een Pool en twee Nederlanders uit de weg zodat ik wat vissticks in de oven kon schuiven. Al mijn andere maaltijden bestonden uit cornflakes met melk. Eén keer ging ik samen met de andere studenten uit eten in een plaatselijke pub, en bestelde een hamburger die zo vet was dat ik er misselijk van werd. Dat was de laatste keer dat ik in Noord-Ierland uit eten ging.

Tijdens mijn hele Erasmus-ervaring van ocharme maar drie maanden, had ik wonder boven wonder geen last van boulimie. Zelfs die hamburger hield ik binnen. Waarschijnlijk was dat omdat de druk op studenten - en zeker op Erasmus-studenten - in Noord-Ierland een pak lager lag dan in Vlaanderen. Elke paper die ik op het University College indiende, werd geprezen; alles wat ik deed op mijn stage in de Star of the Sea Girls’ Primary School vond de juf marvellous. Dat was op de Vlaamse middelbare school en in het Vlaams hoger onderwijs waar ik vandaan kwam toch een beetje anders geweest. Plus est en vous! Ik had het gevoel dat ik in een hogedrukpan was opgegroeid en nu was overgebracht naar een paella waarin je mocht liggen sudderen zo lang als je maar nodig had.

Bovendien had ik de eerste twee weken na aankomst in Belfast elke avond gevuld met huilen, languit op mijn kleine bed in mijn kleine eenpersoonskamer in Bostock House. Ik was verdrietig en verloren, en dat huilen haalde de druk van de ketel. Een lange Griekse jongen kreeg medelijden met me, kwam naast me op bed zitten, en in een poging me te troosten, vertelde hij me hoe hij zijn broer verloren had tijdens een aardbeving. Twaalf uur lang hadden ze met z’n tweeën onder het puin van hun ingestorte huis gelegen, met als enige licht het lampje van een polshorloge. Hij had het gehaald, zijn broer niet. Na het bezoek van de Griekse jongen stopte ik met huilen, en de tranen kwamen niet meer terug. Ik kalmeerde, schoof mijn vissticks in de oven, at mijn cornflakes met melk, en begon heel langzaam het zelfvertrouwen op te bouwen dat ik jaren geleden was kwijtgeraakt, of misschien wel nooit eerder had bezeten. Voor het eerst in jaren werden mijn eetgewoonten stabiel, en mijn gewicht ook.

En dan, de lift. Er waren twee grote liften die zij aan zij op en neer zoemden tussen de acht verdiepingen van Bostock House. Wij, de Erasmus-studenten, woonden op de zesde verdieping. Om ervoor te zorgen dat ook blinde passagiers zich niet van etage zouden vergissen, was er een onzichtbare dame in de lift geïnstalleerd die aangaf waar je was en wat er gebeurde. “Ground floor, doors closing,” zei ze wanneer je beneden in de inkomhal in de lift stapte. “Sixth floor, doors opening,” klonk het wanneer je je bestemming bereikt had. Het was een geruststellende gedachte dat je enkel de lift in moest stappen als je een vriendelijke stem wilde horen, al was dat iets waar wij als Erasmus-studenten geen behoefte aan hadden, want we zorgden goed voor elkaar. We organiseerden collectieve verjaardagsfeestjes, ontbeten samen, herstelden elkaars kleren, snotterden in elkaars zakdoeken terwijl we samen op een laptop voor de honderdste keer naar Moulin Rouge keken. Pas nadien hoorde ik dat de Nederlandse jongens een wedstrijd om-ter-meeste-meisjes-kussen hadden gehouden, en dat de Griekse jongen aan een paar Spanjaarden een home-made pornofilmpje had getoond. Ik was er dankbaar voor dat die zaken volledig aan mij voorbij waren gegaan en dat ik geen enkele Nederlandse jongen had gekust. Ik had immers een Belgisch lief op het Europese vasteland, dus ik dacht er niet aan anderen te kussen. En als er iemand gekust moest worden, dan liever die knappe Spanjaard met zijn blauwe ogen die elke dag op zijn terugweg van de gemeenschappelijke douches voor mijn deur passeerde, met nat zwart haar en een blik vol bedeesde interesse.

Terug naar de lift. Ik was in die tijd al niet de grootste fan van liften, maar deze lift was ruim en stevig, en er zat een onzichtbare dame in met een geruststellende stem, dus nam ik meestal gewoon de lift, samen met de anderen. Een zesde verdieping is immers behoorlijk hoog, en wordt op de een of andere manier nog hoger als je boodschappentassen draagt. Maar toen kwam de dag van De Sprong.

Ik zat die dag gelukkig niet in de lift, maar op de vloer in de centrale hal van onze zesde verdieping, op de overloop tussen de trappenhal en de liften. Het was een ruime hal waar zowel het keukentje als de drie gangen met slaapkamers op uitkwamen, waardoor we die ruimte spontaan gebruikten als gemeenschappelijke woonkamer. Een zestal Erasmus-studenten was op dat moment onderweg in de lift. Een van hen - een Belgisch meisje - maakte voor de grap een sprong. Boem. De anderen vonden het niet grappig. (Ik moet vaak aan niet-Belgen uitleggen dat Belgische humor iets van een totaal andere orde is dan wat de rest van de wereld als humor beschouwt.) De negatieve reactie van de anderen bracht het Belgische meisje ertoe nog eens te springen. BOEM. En toen bleef de lift hangen.

Twintig minuten later werden onze verticaal gestrande medestudenten bevrijd uit de liftkooi. De Spanjaard met de blauwe ogen was een van hen. Ik zag hem uit de lift stappen. Zijn gezicht was wit als een laken.

Vanaf die dag nam ik nooit meer de lift. Elke dag beleefde ik mijn eigen Rocky-momenten wanneer ik met of zonder boodschappentassen maar steeds met de motivatie van iemand die traint voor een Grote Uitdaging in de hoge trappenhal naar de zesde verdieping klom. Een maand later woog ik drie kilo minder. Zoals ik dus al zei: cornflakes en liften - of eigenlijk: een liftfobie.

PS

De avond voor de Spanjaard weer naar huis vertrok, organiseerden we een afscheidsfeestje in de hal tussen de trappen en de liften. We zongen Bye, bye, Miss American Pie en de Spanjaard toonde een trucje waarbij hij een theezakje in de lucht deed opstijgen door het met een aansteker in brand te steken. Het feestje duurde tot diep in de nacht. Ik ging naar bed voor het voorbij was.

De volgende ochtend stond ik vroeg op om de Spanjaard uit te wuiven. Ik was niet de enige: een afscheidsdelegatie van Erasmus-studenten met slaperige ogen en warrig haar had zich in de hal voor de liften verzameld. De Spanjaard omarmde ieder van ons, en sleepte toen zijn koffers naar een van de liften, waarvan de deuren opengehouden werden door twee van zijn beste vrienden, zoals lijfwachten dat voor een minister zouden doen, of lakeien voor een koning. De Spanjaard vatte post in de lift, een rugzak op zijn rug, een koffer aan elke zijde, en zwaaide nog een laatste keer. Hij keek me aan en bleef me aankijken terwijl de liftdeuren langzaam dichtschoven.
“Sixth floor, doors closing.”
Mijn hart versplinterde tussen de liftdeuren.


KV

Er zijn weinig plaatsen waar de menselijke beschaving zo op de proef wordt gesteld als in de wachtkamer van een huisartsenpraktijk. De klok tikt er trager dan elders. Het licht is er altijd een beetje gelig. En de sfeer hangt ergens tussen ingehouden hoest, passieve agressie en een muffe geur van ontsmettingsmiddel en een stapel oude Libelles.

De vraag die daar het sociaal weefsel uiteenrijt is telkens weer: wie was laatst? Want we willen niet voordringen. Maar o wee als we per ongeluk twee tellen te lang blijven zitten en de volgende plots wél durft op te staan. Dan zijn we ineens die mens die niet oplette en dus niet echt ziek genoeg leek. Zulk risico is onaanvaardbaar. Daarom pleit ik al jaren voor een nationaal etiquetteakkoord voor wachtkamers. Een soort diplomatiek handvest voor wie zwijgend naast elkaar magazines doorbladert en pretendeert te lezen. Sta mij toe enkele essentiële artikelen uit dat handvest met u te delen.

Artikel 1: De begroeting
Men groet bij binnenkomst met een neutraal en breed inzetbare “goeiemorgen”, ook als het 18u17 is. De andere aanwezigen hoeven niet terug te groeten, maar ze knikken bij voorkeur discreet. Wie niets zegt en enkel neerploft met een diepe zucht, introduceert een toon van misprijzen die de hele kamer besmet.

Artikel 2: Het stoelgebruik
Men gaat nooit op de eerste stoel links zitten. Dat is de stoel van wie écht eerst was. Die plek is heilig. Ga gerust drie stoelen verder zitten, ook al is dat pal naast de radiator terwijl de thermostaat permanent op ‘sauna’ staat afgesteld. Comfort is ondergeschikt aan volgorde.

Artikel 3: De sleutelfrase
Het is een oud gebruik, vergeten maar niet vergeefs: de "ik ben laatst"-zin. Een simpele, beschavingsbevorderende sleutelfrase: “Wie was laatst?” gevolgd door “Dan ben ik na u.” Wie deze zin in de juiste toon uitspreekt (vriendelijk, doch vastberaden), verdient toegang tot de hogere regionen van sociaal gedrag.

Artikel 4: Het tijdschriftprotocol
Wie een tijdschrift openslaat, sluit het ook weer. Met de kaft naar boven, niet open op pagina 67, waarop in chocoladeletters staat: “7 signalen dat uw aambeien u iets willen zeggen.” Discretie is hier geen luxe, maar een burgerplicht.

Artikel 5: De telefoonwet
Wie wordt opgeroepen maar zich op dat moment in de inkomhal bevindt om luidruchtig tegen zijn tante te vertellen dat hij “waarschijnlijk iets aan de galblaas heeft, of erger”, verliest zijn beurt. In de wachtkamer geldt namelijk nog één oeroude wet: wie oplet, wordt beloond.

Zo. U kunt nu zorgeloos ziek worden, maar helaas niet even zorgeloos uw huisarts opzoeken. Laat ons eerlijk zijn: de wachtkamer is het voorportaal van ons sterfelijk bewustzijn. We bevinden ons daar in limbo, tussen onzekerheid en diagnose, tussen reclamefolders voor calcium en de hoop op genezing. Juist daarom is het daar dat onze ware beschaving zich toont. Niet in hoe we praten, maar in hoe we zwijgen. Niet in hoe we naar binnen gaan, maar in wie we laten voorgaan.

Met een beleefde knik en een stapje opzij,
Uw Jean-Pierre Hoofs

OVER JEAN-PIERRE HOOFS
Hij mag dan geen sant in eigen land zijn, Jean-Pierre Hoofs is een man met naam en faam, niet in het minst in het Verenigd Koninkrijk. Hoofs stond decennialang aan het hoofd van de Londense School for Butlers & Hospitality, een instituut met wortels die teruggaan tot de 19^de eeuw. Na een rijkgevuld leven aan de overzijde van het Kanaal resideert de man sinds twee jaar weer in het lieflijke Brugge, zijn beminde geboortestad. Daar vult hij zijn dagen als gepensioneerde zinvol in, onder meer als vlot Engelssprekende gids in het Memlingmuseum. Daarnaast verblijdt én verlicht hij de lezers van Au Parleur met zijn wijze raad voor meer courtoisie en goede manieren.



JV

Deze methode doet denken aan dat oude etymologiseren, door Voltaire beschreven: ‘l'etymologie c'est l'art où les voyelles ne sont rien et les consonnes fort peu de chose’.
(De etymologie is de kunst waarbij de klinkers niets zijn en de medeklinkers heel weinig. Voltaire, pseudoniem van François Marie Arouet (1694 - 1778), was een Frans schrijver, essayist, filosoof en vrijdenker, nv FS)
… aan een geval als vroeger aangenomen werd: van 't Griekse ἀλώπηξ (alopeks nv FS) was ons ‘vos’ ontstaan; -πηξ (pèks), werd ‘paks’, ‘poks’, en dit ‘fochs’, ‘vos’; en de rest viel weg!

FS: De auteur B. H. bedoelt dit om te lachen. Voltaire bedoelt dat als je wat met letters speelt je alles kunt verklaren naar je zin. Blijkbaar is dit in Limburg 't geval waar velen onder het volk spreken van venlo's-pêrdje, (Venloos paardje) verklankt uit velocipède.
Maar bij “fiets” kan dit niet gebeurd wezen. Indien toch fiets een “samentrekking (!)” was van “vielesepee”, “velocipède”, dan moesten de klanken die in 't verkórte woord voorkomen ook zitten in 't andere langere woord, of zich foneties daaruit kunnen ontwikkelen.
Maar hoe is dit bij fiets voor fiels, voor viels? uit vielesepee; of volgens enkelen uit velocípède (voortgekomen FS).
Maar vanwaar in dit laatste geval de s nà de i(e)? Hoe komt de s (c) van -cipède achter de i(e)? Als 't nog “viep” of “viept” was! –
En in ieder geval, vanwaar is de t voor s? Hoe komt die, aangenomen dat het de d wel kon wezen uit -pède (men zei echter vielesepee, zonder d), dan vóór de s?

En bovendien: vielesepee heeft het accent op de ee, hoe kan dit woord dan tot fiets worden? 't Geaccentueerde deel van een woord valt toch nooit weg?.

Natuurlik, indien onomstotelik de overgang van deze klanken vaststond, dan moest gezocht naar de fonetiese oorzaak er van. Maar daar deze fonetiese overgangen niet bekend zijn, en deze overgang maar verondersteld en beweerd wordt door onkundigen in de fonetiek en wel “pour besoin de la cause”, en - inderdaad 't woord fiets anders te verklaren is, zelfs histories - dít is afdóende! - zo laten we de vielesepee-viels-fiets-hypothese verder rusten.

Er zijn er toch die zeggen: 't woord “fiets” is uit “viets” ontstaan, maar dit is de naam van iemand in Wageningen. Deze, E.C. Viets, woonde in de Hoogstraat 229, aldaar, ongeveer 20 jaar geleden, dus in 1881, als bondsrijwielhersteller.
Al zou eigenaardig wezen dat een bondsrijwielhersteller zijn naam gaf aan 't voorwerp, mogelik is 't. Meermalen heet het voorwerp naar zijn maker. We kennen de ‘flikjes’ naar Flik, een ‘kiekje’ naar de fotograaf Kiek in Leiden, en zovele mee…
Alleen - de eerste hoorders en zeggers van “fiets” zijn hiertegen opgekomen. Niet in Wageningen werd het eerst het woord gehoord en verbreid, maar in Apeldoorn.

Daar was 't omstreeks '70 (1870 FS) al gebruikelik. Een van de externes op het Instituut van Kinsbergen gebruikte het: was het een uitvinding of “een ingeving”? In '73 (1873 FS) ging het woord met het verplaatsen van het Instituut mee naar Brummen, waar vandaan het “voortwoekerde”. Oud-leerlingen die de Landbouwschool bezochten, brachten het in Wageningen; waar het in '75 algemeen door de velocipède-rijdende jongens gebruikt werd. In '79 was 't woord nog niet in Deventer doorgedrongen; daar zei men meest vélo.
In 1880 waren velen van dezen 't er al over eens dat de overeenstemming van de fiets met de naam van de rijwielhersteller Viets alleen aan toeval kon worden toegeschreven.

In 1881 begon het zich in Amsterdam te verspreiden: velen van het Instituut gingen naar Amsterdam. Omstreeks 1882 hoorde ik 't zelf in Utrecht en omstreken. 't Woord luidde van 't begin af fiets, ‘n'en déplaise (geen overtreding nvdr FS) aan de Wageningse wagenmaker, van wie ik de naam nog nooit hoorde noemen,” aldus de bevoegdste berichtgever.

Einde deel 9

Gray Bodès

Muziek: Sunbyonic - Nothing