- De Ongeschifte Gazet -

Mijn buurvrouw klopte aan. Of ik geen ui kon missen want haar ijskast had het begeven, al haar ingevroren etenswaren waren ontdooid en nu moest ze alles wat ze had, bereiden en ze had een ui nodig. ‘Euh, ja, ik heb een ui’, zei ik, ‘ik wilde ‘m zelf gebruiken maar je mag ‘m hebben als dat kan helpen met je ijskast’.

Ik had niet meteen door wat een ui met een kapotte ijskast te maken had maar dat kwam wellicht omdat ik net was wakker geworden na een korte siëste. Mijn nachten verlopen nogal eens in stukken en brokken en dan durf ik overdag gewoon in slaap te vallen. Ik droomde dat ik een zeeman was die droomde van vrouwen die hij zich niet kon permitteren.

Er stond, zoals steeds, muziek op. “Ach, ich fühl's, es ist verschwunden”, zong Pamina.

‘Je ogen zijn rood, heb je geweend of zo?’, vroeg mijn buurvrouw. ‘Mijn weerstand is ergens onderweg gebroken’, antwoordde ik, ‘Bij het horen van een mooie aria, uit de Toverfluit of zo, gebeurt het al eens dat de tranen me over de wangen rollen. Het is niet erg, het zijn tranen van ontroering’.

Neen, dat begreep ze niet. Maar ze kende Mozart enkel van horen zeggen.

‘Oh’, zegde ze, ‘ik zie dat je Tupperware hebt. Mag ik die hebben?’. Inmiddels verhuisden er reeds een paar stekkerblokken, twee houten rekjes, een stel ethernetkabels en twee boeken van bij mij naar bij haar. ‘Neen’, zei ik, ‘deze heb ik zelf nodig’. Mijn buurvrouw keek beteuterd. ‘Tja, wat moet ik nu doen met mijn kapotte ijskast? Die moet weg. Maar mijn wagen verliest nog steeds een soort vloeistof en een ijskast kan ik daarmee niet vervoeren… Zou jij niet eens willen rijden?’. ‘Mijn wagen is ook te klein om er een ijskast mee te vervoeren’, antwoordde ik, ‘Trouwens, men heeft me afgeraden om er nu mee te rijden. Ik moet eerst iets laten vervangen in de motor en dat kan pas volgende week’.

Dat viel alweer tegen. ‘Ik heb plaats in mijn vriesvak’, zei ik, ‘je kan dat komen opvullen met jouw spullen’. Ze bleef treuzelen en keek ostentatief naar de wijnglazen in mijn buffetkast zonder deuren. ‘Wil je een glaasje rood?’, vroeg ik. Ja, dat wilde ze wel en ze zette zich aan tafel.

‘Ik ben zeker dat je ergens een tweedehands ijskast op de kop kan tikken’, zei ik, ‘dat kost geen fortuinen’. Ze wist dat. Maar het zal moeten wachten tot volgende maand.

‘Hier’, zei ik, ‘neem naast die ui ook nog een tomaat mee. Ik kan het leven ook aan met twee stuks in plaats van drie’.


HL

Ik moest hieraan denken toen ik onderweg naar Brignoles een verlaten bauxietmijn voorbijreed.

De streek waar ik woon had ooit een bloeiende industrie rond bauxiet. Je merkt het aan de grond die een diep roodbruine kleur heeft en je merkt het aan de oude groeven en mijningangen buiten de dorpen. Vandaag is heel de bauxietwinning verhuisd naar Australië, Guinee, China, Brazilië, Indië, … De laatste bauxietmijn in Frankrijk sloot in 1991.

Het erts werd in 1821 ontdekt nabij de middeleeuwse vestingstad Les Baux-de-Provence, ergo de naam “bauxiet”. Midden de negentiende eeuw, in volle industriële revolutie, steeg de vraag naar dit erts enorm. Bauxiet is namelijk onontbeerlijk voor het produceren van aluminium.

Een ton ruw bauxiet werd in die tijd verhandeld voor vierhonderdtachtig à vijfhonderd toenmalige Franse francs. Om het even in perspectief te zetten: de waarde van één Franse franc uit 1865 is het equivalent van twee euro. Om te weten wat de waarde vandaag vertegenwoordigd, moet je dit vermenigvuldigen met een factor X. Maar om je een idee te geven: een brood van 500 g van eerste kwaliteit kostte 22 centiemen ofte 44 eurocent.

De bauxietmijnen in de Var verscheepten honderden, soms duizenden tonnen bauxiet par dag voor verdere verwerking. Er werd voor vele miljoenen Franse francs verhandeld, het ging over fabelachtige sommen geld. Industriëlen en landeigenaren hebben er fortuinen mee verdiend. Eén arbeider, uitgerust met een houweel en een schop, schraapte of hakte twee tot drie ton per jaar uit de rotsige grond en brak er zijn rug op. En zoals hij waren er duizenden in de Provence.

Een arbeider uit 1865 verdiende niet meer dan twee à drie francs per dag. Veel dagloners hadden een jaarinkomen van slechts driehonderd francs, sommigen nog minder. De jaarlijkse kosten voor een gezin van vijf daarentegen bedroegen gemiddeld vierhonderd francs. De meeste gezinnen konden dan ook slechts overleven met meerdere inkomens, met als gevolg dat veel kinderen al van jongs af aan verplicht waren om te gaan werken. Een thuiswerkende vrouw was haast onbestaande, zij draaide mee op het veld, in de zeepfabrieken, was huismeid voor de rijke families of deed handwerk. Het leven was duur, het inkomen laag. De goede oude tijd…

Het was dus zaak om de arbeiders de nodige werkethiek bij te brengen zodat men hen de mijnen en de fabrieken in kon jagen. Men haalde er de bijbel bij en kijk, de hierboven aangehaalde vers uit Genesis 3:19, een frase die men voorheen nauwelijks het vernoemen waard vond, werd nu vanop de preekstoelen massaal gedeeld. Hard werken moest een spontane ambitie worden voor de arbeiders zodat de productiviteit hoog bleef. De kerk koos de kant van de macht en het kapitaal en rechtvaardigde aldus de uitbuiting.

Ik vraag me af, terwijl ik door het mooie stille landschap rijd, waar de grens tussen slecht betaalde arbeid en slavernij ligt. Slavernij is natuurlijk nog iets van een andere orde, maar toch…

De negentiende eeuw was een conflictrijke tijd. De naschokken van de revoluties en opstanden in heel Europa, maar vooral in Frankrijk, legden de basis voor “de moderne tijd”. De slavernij werd in Frankrijk in 1794 door de revolutionairen afgeschaft maar door Napoleon Bonaparte, onder grote (oorlogs)druk van de Britten die vreesden voor inkomensverlies uit hun kolonies, opnieuw ingevoerd. Ze werd in Frankrijk pas definitief afgeschaft in 1848.

De Britten schaften de slavernij evenwel officieel reeds af in 1833 - iets waarvoor ze zichzelf graag op de borst kloppen - maar betaalden tot 2015 compensaties aan de families van ex-slavenhouders. Het gaat om ongeveer 20 miljard £ belastinggeld. Onder andere de familie van David Cameron kreeg tot voor kort vanuit de schatkist compensatie omdat zij ooit slaven hadden gehouden. De vrijgelaten slaven dienden ook nog eens zes tot twaalf jaar kosteloos te blijven doorwerken voor hun vroegere eigenaars. De afstammelingen van de slaven in het VK betaalden dus via hun bijdragen aan de belastingen tot 2015 mee voor deze compensaties*. Zij hebben hun vrijheid, letterlijk, zeer duur betaald.

Er komt me nog een beeld voor ogen: van een slaaf werd verwacht dat die zich geknield, met de handen gevouwen voor de borst en het hoofd gebogen, presenteerde aan zijn meester zodat hij kon worden gebonden en de halsband worden aangedaan. Het is exact dezelfde houding die men in de kerk aanneemt in gebed en bij het ontvangen van de hostie: nederige onderwerping.

Qua symboliek kan het wel tellen.


*https://en.wikipedia.org/wiki/Slave_Compensation_Act_1837

HL

In deze rubriek vergast (inmiddels) Alleenstaande Vader Tony u wekelijks op enkele glasheldere en ongecomplexeerde huishoudtips, helemaal op maat van al wie na de dagelijkse arbeid aanzienlijk leutiger dingen te doen heeft dan pakweg strijken, poetsen en pubers opvoeden. Bijverdienen in het zwart, bijvoorbeeld.

Ik heb het even gehad met die wetten van Tony. Ik raaskal ook maar wat. Ik fulmineer. Ik ben gekwetst en verdrietig en alle redenen zijn goed om de pijn te verdoven. Als ik het heb over tandpijn, dan is dat slechts een metafoor. (Al blijkt oude klare een goed medicijn!)
Nu ja, ‘metafoor’, dat is zo’n woord waarvan je denkt: dat kent een autoverkoper als Tony niet. Alsof auto’s verkopen mijn grote droom was. Neen. Ik wilde Julienne (ach Julienne, de liefde van mijn leven!) alles geven. Liefst was ik kleermaker geworden, zoals mijn grootvader. Maar dat vond Julienne maar niks. ‘Naaien? Dat is voor homo’s!’, zei ze. En ik knikte gedwee. En eerst ging ik rekken vullen in de Aldi, en vervolgens werd ik gerant bij de Lidl, maar gelukkig werd ik daar allemaal niet van. Dankzij mijn schoonvader kwam ik tien jaar geleden in de autosector terecht.

Ge moet weten: ik ben wél altijd al een geweldige autofreak geweest, maar om daar nu mijn beroep van te maken? ’t Is natuurlijk beter dan in de Aldi staan, dat is waar. Mijn eerste Golfje – model 1983 – heb ik helemaal zelf gerestaureerd. Door een gelukje kon ik nadien een Mercedes-Benz W114-W115 op de kop tikken. Een klassieker! Mijn verloofde, die later mijn vrouw zou worden en nog later mijn ex-vrouw (dat is nog paar pas eigenlijk) vond dat een blikken doos die niet bij haar verfijning paste. Ik heb mijn auto dan maar weggedaan en een lening genomen bij de bank voor een BMW. Minder wilde de liefde van mijn leven niet. En voor de liefde van zijn leven doet een man alles, nietwaar.

Afijn. Mijn schoonvader hielp mij aan een job als verkoper bij de Opelgarage hier in de gemeente. Ik ben zelf nooit een grote fan geweest van Opel, maar dat zijn wel degelijke, Duitse wagens. Ge kunt daar eigenlijk niets van zeggen. Mijn vrouw, allez, mijn ex-vrouw vond Opel te min. Zij vond dat ze een man verdiende die hoger mikte. ‘Waarom verkoopt gij geen Lexus of Porsche?’ sneerde ze vaak. En altijd met zo’n toontje van teleurstelling. Ik was niet goed genoeg, met mijn Opel. Ik had nochtans een schone auto van de zaak, het grootste model: een Vectra Wagon met alles erop en eraan. Niet goed genoeg, voor mevrouw. Bon. Ik ben dan gaan solliciteren bij Lexus, maar die wilden mij niet. Bij Porsche was het ook njet. En dus verkoop ik nu BMW’s en zo is de cirkel rond, zeker? Behalve dan dat ik dus geen vrouw meer heb. Maar wel twee schatten van kinderen. Eerlijk is eerlijk. Dat kunnen ze mij niet meer afpakken. En mijn zoon, de Ken, dat is een grote fan van Opel. Kijk, dat doet mij dan plezier. Mijn dochter Kelly is nogal in de ban van al dat gedoe met die klimaatjongeren. Die is vierkant tegen auto’s. Tot grote ergernis van haar moeder, want als die wil gaan shoppen met ons Kelly, dan moet ze de bus nemen. Anders weigert Kelly mee te gaan.

Het leven, het is niet altijd wat ge ervan gedacht had, dat kan ik u wel vertellen. Maar goed, ik voel mij al veel beter nu ik zo eens kunnen praten heb. En eigenlijk, nu ik er zo over denk, is een carrière als kleermaker waarschijnlijk ook maar saai. Ik ben trouwens al goed genaaid door mijn ex. Dat is ook een metafoor hé. Soit. Volgende week geef ik weer twee wetten ter versterking van alleenstaande ouders in het algemeen en single papa’s in het bijzonder. Ik wil u nu al één van die twee wetten verklappen. Deze hier: een spoiler is de kers op de kofferbak! Ge komt er alles over te weten in de volgende editie!


JV

Stel je vraag aan Tony: